انتخاب بهترین کود شیمیایی و کوددهی درختان پسته با توجه به اهمیت حفظ و بهبود بهره‌وری خاک و رشد سالم این گیاهان، بسیار حیاتی است. در این مقاله، به بررسی و مقایسه انواع مختلف کودهای شیمیایی که به عنوان منابع معمولی تغذیه برای درختان پسته استفاده می‌شوند، پرداخته خواهد شد. این انتخاب باید به طور کامل با نیازهای مخصوص به خاک و گیاهان پسته هماهنگ شود و به گونه ای باشد که از طریق ارزیابی عواملی مانند ترکیبات مغذی، آماده‌سازی خاک، شرایط آب و هوایی، و نیازهای سنی گیاهان، به بهترین تصمیم در انتخاب کودهای شیمیایی برای تقویت رشد و عملکرد درختان پسته دست پیدا کنیم.

 برنامه کوددهی درختان پسته

برنامه کوددهی درختان پسته معمولاً برای یک محصول و باغ خاص طراحی می شود. در هنگام احداث باغ، باید از خاک باغ برای اطلاع از میزان مواد مغذی موجود نمونه برداری شود و براساس نتایج آزمایش، کوددهی انجام شود. پس از شروع برنامه کاربردی، در اواسط مرداد ماه باید تجزیه و تحلیل برگ جهت نظارت بر میزان اثرگذاری برنامه انجام شود. به کشاورزان عزیز توصیه می‌شود که جهت تنظیم برنامه کوددهی برای درختان پسته مناسب سوابق طولانی ‌مدت یک باغ را از موارد زیر مد نظر قرار دهند:

1. 1. برنامه کاربرد، شامل کاربرد کود و اصلاح خاک
   2. نتایج نمونه‌برداری از برگ
   3. عملکرد باغ در تولید محصول

این سوابق اطلاعاتی را جهت تصمیم گیری برای مدیریت باغات فراهم می کند.

زمان مناسب کوددهی درختان پسته

مواد مغذی بهتر است در زمانی که گیاه بیشترین نیاز به مواد مغذی را دارد، که معمولاً در اوایل فصل است، در ناحیه ریشه اعمال شوند.

میزان کوددهی پسته با توجه به ماهیت “سال متناوب (On/Off)” و عملکرد این محصول متفاوت است و کوددهی در سالهای “Off” سبکتر است.

 

برنامه استفاده از کود های نیتروژن و پتاسیم در درختان پسته

برنامه های کوددهی برای نیتروژن (N) و پتاسیم (K) که در ادامه ارائه شده، عمومی بوده و باید برای موارد خاص بسته به نوع خاک اصلاح شود:

•  در خاک های رسی بسیار سنگین، میزان نیاز گیاه به پتاسیم کمتر و کاربرد این عنصر بسیار سبک خواهد بود.
• برنامه های زیر یک برنامه کوددهی عمومی را ارائه می دهد که در اکثر مناطق پسته‌کاری قابل اجرا است.

 

جدول 1. برنامه کوددهی پسته – سال “On” ( کیلوگرم / هکتار) (رولاند مایر، 2008)

ماده مغذی	فروردین	خرداد	اوایل مرداد	مجموع در طول سال “On”
N	13.61-34.01	22.68-34.01	22.68-34.01	حدود 90.70-104.04
K	15.86-34.01	15.86-34.01	15.86-22.68	حدود 49.89 – 90.70

 

جدول 2. برنامه کوددهی پسته – سال “Off” (کیلوگرم / هکتار) (رولاند مایر، 2008)

ماده مغذی	فروردین	خرداد	اوایل مرداد	مجموع در طول سال “Off”
N	13.61-27.21	15.86-22.68	15.86-22.68	حدود 100 – 113
K	5.44-15.86	5.44-15.87	5.44-11.34	حدود 36 – 100

آزمایش برگ جهت اطمینان از کیفیت برنامه کوددهی

آزمایش برگ، یک ابزار تشخیصی است که در کشاورزی جهت ارزیابی وضعیت مواد مغذی گیاهان با تجزیه و تحلیل محتوای برگ، استفاده می شود. این تجزیه و تحلیل اطلاعات ارزشمندی در مورد کیفیت کوددهی، کمبود مواد مغذی یا عدم تعادل گیاه ارائه می دهد و به تولیدکنندگان کمک می کند تا تصمیمات آگاهانه ای در مورد کاربرد کود(fertilizer : material of natural or synthetic origin) و شیوه های مدیریت خاک بگیرند.

توصیه می شود کشاورزان پسته سالانه نمونه برداری و آزمایش برگ انجام دهند و از این طریق وضعیت مواد مغذی گیاهان را ارزیابی کنند.

 

 

در ادامه نکاتی آورده شده است که در زمان نمونه برداری برگ باید رعایت شوند تا نتایج آزمایشات قابل اطمینان باشند:

• • نمونه برگ باید از اواخر تیر تا اواسط مرداد جمع آوری شود.
  • نمونه برداری باید از شاخه های فاقد خوشه در درختان بارده که در ارتفاع 1.8 متر از سطح زمین قراردارند، انجام شود.
  • در زمان نمونه برداری، برگچه‌های نزدیک انتهای سرشاخه که رشدشان کامل شده و کاملاً گسترده شده‌اند را انتخاب کنید.
  • 4 تا 10 برگچه در هر درخت جمع آوری کنید.
  • از 10 الی 20 درخت در هرباغ نمونه برداری کنید.
  • از نمونه برداری بعد از محلول پاشی مواد مغذی خودداری کنید.
  • نمونه را ظرف 24 ساعت به آزمایشگاه تحویل دهید.

غلظت مواد مغذی در نمونه برگ

• مقادیر بحرانی (CV) حداقل غلظت مواد مغذی که برای رشد و عملکرد درخت کافی است.
• محدوده پیشنهادی به غلظت مواد مغذی مورد نیاز برای رشد بهینه اشاره دارد.

این مقادیر بخشی از گزارش تجزیه و تحلیل برگ است. مقادیر CV و محدوده پیشنهادی برای مواد مغذی ضروری در جدول زیر ارائه شده است.

 

جدول 3. غلظت مواد مغذی در نمونه برگ مرداد (R. H. Beede, 2004)

ماده مغذی	مقادیر بحرانی (CV)	محدوده پیشنهادی
نیتروژن (N)	1.8٪	2.2 – 2.5٪
فسفر (P)	0.14٪	0.14 – 0.17٪
پتاسیم (K)	1.6٪	1.8 – 2.0٪
کلسیم (Ca)	1.3٪	1.3 – 4.0٪
منیزیم (Mg)	0.6٪	0.6 – 1.2٪
کلر (Cl)	——	0.1 – 0.3٪
منگنز ( Mn )	30 پی پی ام	20 – 80 ppm
بور (B)	90 پی پی ام	150 – 250 ppm
روی (Zn)	7 پی پی ام	10-15 پی پی ام
مس (Cu)	4 پی پی ام	6 – 10 پی پی ام

 

علائم کمبود عناصر غذایی در درختان پسته و عوامل تشدید کننده حساسیت درختان به کمبود ها

*نکته مهم: به طور کلی، خاک های شنی بیشتر مستعد کمبود هستند، زیرا به دلیل ساختار کریستالی، سطوح اتصال کمتری نسبت به خاک های رسی دارند.

 

جدول 4. علائم و حساسیت های ناشی از کمبودهای تغذیه ای در درختان پسته.

 

ماده مغذی	شروع فصلی علائم	حساسیت ها و شرایط منطقه‌ای	علائم ساقه و شاخ و برگ	توصیه
نیتروژن (N)	در طول فصل	همه مناطق از برنامه های سالانه بهره مند می شوند	کاهش ساقه، برگهای جدید رنگ پریده، برگهای قدیمی زرد شده و می‌ریزد، رگبرگ‌ها و پوست متمایل به قرمز	جدول 1
پتاسیم (K)	اوایل تا اواسط فصل	حداکثر دسترسی به پتاسیم در خاک های با بافت سنگین تر مشاهده می‌شود	برگها رنگ پریده، کوچک، لبه های برگچه با رنگ خاکستری و متمایل به قهوه‌ای می شوند، برگ ها زرد می شوند، خشکیده می شوند. کاهش عملکرد	جدول 1
منیزیم (Mg)	وسط فصل	خاک‌های قلیایی، آهکی، مقادیر بالای بور و کاربردهای سنگین گچ ممکن است به دلیل جذب منیزیم توسط کاتیون‌ها باعث کمبود شوند.	با تجزیه و تحلیل برگ تایید شود، زیرا علائم بصری برگ کمبود منیزیم بسیار نادر است	نیاز به ارزیابی دقیق دارد
بور (B)	اوایل فصل	کمبود در برخی از مناطق مشاهده می شود	برگهای زرد، بدشکل، پژمردگی انتهایی؛ درختان کوتاه به نظر می‌رسند	کاربرد بور در شهریور، محلول‌پاشی برگی در زمان متورم شدن جوانه
روی (Zn)	اوایل فصل، در درختان جوان	تمام مناطق، به ویژه خاک های دارای سابقه مصرف کود حیوانی	تاخیر در باز شدن جوانه، برگ‌های انتهایی کوچک و زرد، حاشیه برگ های مواج، سرخشکیدگی و پژمردگی انتهایی، کاهش عملکرد و ریزش میوه.	کاربرد روی در اواخر فصل پس از برداشت، یا همزمان با تورم جوانه
مس (Cu)	اواسط تا اواخر فصل، در درختان جوان	خاک های قلیایی	خشکیدگی نوک برگ یا حاشیه برگ، و ریزش برگ، سرخشکیدگی	محلولپاشی برگی مس به فرم کلات شده در دوره پس از شکوفایی

 

توجه: تورم جوانه معمولاً اواخر اسفند – اوایل فروردین است. پس از شکوفایی معمولاً اواخر فروردین – اوایل اردیبهشت است. پس از برداشت معمولاً اواخر مهر – اوایل آبان است.

 

بیشبود عناصر غذایی و مسمومیت در درختان پسته

مواد مغذی اضافی در باغ ها، که اغلب به عنوان اضافه بار مواد مغذی یا اوتروفیکاسیون شناخته می شود، می تواند منجر به اثرات منفی مختلفی از جمله مسمومیت درختان پسته شود. هنگامی که گیاهان در معرض مقادیر بیش از حد مواد مغذی، به ویژه نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) قرار می گیرند، می تواند فرآیندهای فیزیولوژیکی آنها را مختل کرده و منجر به سمیت شود.

اثرات منفی استفاده بیش از حد از مواد مغذی به شرح زیر است:

1. عدم تعادل عناصر غذایی

مقادیر بیش از حد یک ماده غذایی می تواند منجر به عدم تعادل در جذب و استفاده از مواد مغذی گیاه شود. به عنوان مثال، نیتروژن بیش از حد می تواند جذب سایر مواد مغذی ضروری مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم را مهار کند و منجر به کمبود این مواد مغذی علیرغم وجود آنها در خاک شود.

2. سمیت یونی

مواد مغذی اضافی می تواند تعادل یون ها را در سلول های گیاهی مختل کند و منجر به سمیت یونی شود. به عنوان مثال، سطوح بالای پتاسیم می تواند در جذب منیزیم و کلسیم اختلال ایجاد کند و منجر به کمبود منیزیم و کلسیم و متعاقب آن اختلالات فیزیولوژیکی در گیاهان شود.

3. آسیب ریشه

مواد مغذی اضافی می تواند با تغییر PH (PH: measure of the acidity or basicity of an aqueous solution) خاک یا ایجاد سوختگی ریشه به دلیل تجمع نمک در خاک، به ریشه گیاه آسیب برساند. این امر می تواند توانایی گیاه در جذب آب و مواد مغذی را مختل کند و منجر به پژمردگی، توقف رشد و در نهایت مرگ گیاه شود.

4. افزایش حساسیت به بیماری

 گیاهانی که در اثر مواد مغذی اضافی تحت تنش قرار می گیرند، بیشتر در برابر بیماری ها و آفات حساس هستند. اضافه بار مواد مغذی می تواند سیستم ایمنی گیاهان را ضعیف کرده و آنها را در برابر عوامل بیماری زا و آفات آسیب پذیرتر کند و منجر به افزایش بروز بیماری ها و آلودگی های گیاهی شود.

 

5. تأثیرات زیست محیطی

مواد مغذی اضافی می تواند به آب های زیرزمینی یا رواناب به آب های مجاور نفوذ کند، که منجر به آلودگی آب و اتروفیکاسیون شود. اوتروفیکاسیون می تواند منجر به شکوفایی جلبک، کاهش اکسیژن و مرگ موجودات آبزی شود و تعادل اکوسیستم های آبی را مختل کند.

نکته مهم: اگر آب آبیاری سخت و شور است و مقادیر متوسطی کلسیم و منیزیم در آب آبیاری وجود دارد، یک برنامه «آبشویی» به مقدار آب مصرفی اضافه کنید تا این عناصر از خاک شسته شوند.

علائم مسمومیت عناصر غذایی که به طور مشخص در درختان پسته

• سمیت بور

علائم مسمومیت عناصر غذایی که به طور مشخص در درختان پسته از اواسط تا اواخر فصل ممکن است دیده شود. در این حالت نوک و حاشیه برگ ها و بین رگبرگ ها قهوه ای رنگ می شود و پیچ خوردگی برگ ها اتفاق می افتد. تراوش صمغ از تنه نیز ممکن است رخ دهد.

• سمیت کلر و سدیم

نوک و حاشیه برگ ها قهوه ای می شود.

 

سخن آخر

درختان پسته به عنوان یکی از محصولات کشاورزی مهم و اقتصادی، نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارند تا عملکرد و عمر مفید آن‌ها به حداکثر برسد. یکی از عوامل مهم در مراقبت از این درختان، استفاده از کود مناسب پسته و برنامه کوددهی مناسب درختان پسته است. اطلاعات کافی درباره کود مناسب برای درختان پسته، می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا تولید بیشتر و با کیفیت‌تری داشته باشند.

 جهت دریافت برنامه کوددهی برای درختان پسته و اطلاع از زمان کوددهی درختان پسته می توانید با کارشناسان داروخانه گیاه پزشکی تاماریکس در ارتباط باشید.