چه گلخانه شیشه ای یا پلاستیکی داشته باشید، معمولا در طول فصول گرم سال و در طول روز، دماي داخل گلخانه بسيار بيشتر از دماي مطلـوب گياهان است و این موضوع باعث اسیب دیدن گیاهان می شود. برای محافظت از گیاهان خود در برابر گرمای بیش از حد، باید تهویه و سایه خوبی داشته باشید. تابش مستقيم نور خورشيد به گلخانه، حتي اگر پنجره هاي تهويه نيز باز باشند، سبب گرم شـدن بيش از حد گلخانه مي گردد.

ممکن است فکر کنید تهویه مناسب برای حفظ دما در حد مطلوب کافی است، اما انرژی تابشی خورشید را فراموش کرده اید. به راحتی در داخل گلخانه جمع می شود و دما را افزایش می دهد که برای بسیاری از گیاهان خطرناک است. البته رشد گیاهان به طور مستقیم به میزان نور خورشید بستگی دارد، بنابراین سایه را به حداقل برسانید.

یکی از راه ها برای کاهش دما و خنک کردن گلخانه، استفاده از شید یا توری سایبان گلخانه است که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

شید گلخانه یا سایبان گلخانه چیست؟

شید گلخانه‌ای روشی برای خنک‌سازی است تا میزان تابش خورشیدی که به گیاهان می‌رسد کاهش یابد. با کاهش بار خورشیدی روی گلخانه، اختلاف دمای هوا کمتر شده و دمای مطلق هوای داخل گلخانه به دمای بیرون نزدیک‌تر می‌شود.

روش های ایجاد سایه برای گلخانه

چندین روش برای سایه اندازی وجود دارد:

هر یک از این گزینه ها دارای مزایا و معایب متمایز هستند که در هنگام تصمیم گیری در مورد چگونگی کاهش نور و دما در گلخانه باید در نظر گرفته شوند.

رنگ آميزي پوشش گلخانه

این روش، روش ساده براي سايه دادن و كاهش شدت نـور داخـل گلخانـه است. براي اين منظور از رنگ هاي پلاستيكي به نسبت های مختلف استفاده می شود. مقدار سایه برای ترکیب سایه بستگی به مقدار رقیق شدن ماده اصلی دارد. رقت بیشتر ترکیب سایه باعث ایجاد سایه کمتر می شود، در حالی که غلظت بیشتر ترکیب باعث افزایش سایه می شود.

موادی که به عنوان کدرکننده استفاده می‌شود باید قابل پاک شدن باشد تا در زمان نیاز به نور اضافی این کار انجام شود. هنگامی که این ترکیب خشک می شود، یک لایه سفید به جا می گذارد که تا 50 درصد از تابش خورشیدی را منعکس می کند.

در مناطقي كه بارندگي زياد است، مقداري چسب چوب به محلول فوق اضافه مي كنند تا مانع از شسته شدن رنگ شود.

از آب آهك نيز بـراي سـايه دادن اسـتفاده مـي شـود.

رنـگ هـاي روي پوشش گلخانه بايد تا قبل از پاييز و كاهش شدت نور محيط، از روي پوشش شسته شوند.

مزایا توری سایبان (توری شید)

توری‌های سایه انداز را می توان در داخل یا خارج گلخانه نصب کرد، ولی نصب آن در خارج گلخانه باعث می‌شود تا اثر سایه ایجاد شده در کاهش دمای گلخانه به مراتب بیشتر از قرار دادن توری در داخل گلخانه باشد. زیرا انرژی تابشی خورشید قبل از ورود به گلخانه توسط پرده بیرون جذب یا منعکس می شود. با این حال، عمر عملکردی پرده سایبان گلخانه که در فضای باز قرار می گیرد به دلیل قرار گرفتن در معرض شرایط محیطی کاهش می یابد.

نصب سایه‌انداز در داخل گلخانه تنها باعث کاهش برخورد اشعه‌های نوری به سطح گیاه می‌شود، ولی در کاهش درجه حرارت گلخانه تأثیر چندانی ندارد. این روش برای ذخیره انرژی در فصل زمستان استفاده می‌شود و اصطلاحا به آن پرده ذخیره انرژی یا پرده انرژی سیوینگ اطلاق می‌شود.

بنابراین اولین تصمیمی که باید گرفته شود این است که پرده های سایبان گلخانه را در نمای بیرونی یا داخلی گلخانه قرار دهیم.

مکانیسم سایبان گلخانه

همانطور که قبلا اشاره کردم انرژی تابشی خورشید باعث گرم شدن گلخانه می شود. به خصوص اشعه مادون قرمز (Infrared Ray: Electromagnetic radiation with wavelengths longer than visible light)که برای چشم انسان قابل رویت نیست زیرا طول موج های طولانی تری نسبت به نور مرئی دارد.

گیاهان برای فتوسنتز فعال به نورهای آبی تا قرمز با طیف نور کل نیاز دارند که در محدوده 400-700 نانومتر قرار دارند. هر چیزی بالاتر از این محدوده برای گیاهان مضر است.

قرار گرفتن در معرض مقادیر بیش از حد نور مادون قرمز، به ویژه در انتهای طیف می تواند به گیاهان آسیب برساند. این می تواند هر چیزی از تغییر رنگ گرفته تا جهش رشد اولیه باشد که بر سلامت تأثیر می گذارد یا حتی می تواند منجر به مرگ گیاهان شود.

شید گلخانه ای یا سایبان گلخانه اشعه های خورشید را به منعکس می کند یا تا حدی آنها را مسدود می کند. گیاهان برای فتوسنتز تنها به 1.5-2 درصد از نور خورشید منتقل شده نیاز دارند.

نکته:

از نتایج بسیار مهم استفاده از توری، تنظیم نوری است که به گیاهان می تابد.

مشخصات توری سایبان

در ادامه به بررسی جنس و رنگ های توری شید می پردازیم. جهت داشتن هرگونه سوال در زمینه تهیه، خرید و سایبان گلخانه می توانید با کارشناسان داروخانه گیاه پزشکی تاماریکس تماس حاصل فرمایید.

جنس توری های سایبان

توری های سایبان از نظر نوع پارچه به دو دسته تقسیم بندی می شوند:

• • پارچه بافتنی  knitted
  • پارچه نساجی  woven

جنس پارچه بافتنی knitted ترکیبی از پلی اتیلن است که نور و گرمای خورشید را دفع و خنثی می کند اما نور و گرما را به اندازه نیاز گیاهان عبور می دهد تا در روند رشد گیاه خللی پیش نیایید. وزن این نوع پارچه بسیار کم بوده و همچنین دوام و مقاومت قابل قبولی در برابر پارگی دارد.

جنس پارچه نساجی woven پارچه توری سایبان گلخانه 100 درصد از پلی پروپیلن است که وزن آن سنگین تر بوده و برای گلخانه ها در فصل زمستان مناسب است. پرکاربردترین نوع پارچه که در اکثر گلخانه های کشور نیز به کار گرفته می شود، پارچه از جنس پلی اتیلن می باشد.

چگالی مش تعیین کننده میزان سایه مورد نظر است. با تراکم های مختلف که ضریب های سایه اندازی (نرخ سایه پراکنی) متفاوتی از جمله 30، 50، 65 و 80 درصد دارند (90 درصد سفارشی)، تولید می شوند که ضریب های متفاوتی از نوردهی و ایجاد سایه را دارند.

به عبارتی توضیح درصد توری چنین می باشد که میزان نوری است که این شبکه های سایبان گلخانه از ورود نور به فضایی که این توری قرار دارد جلوگیری می کند خواه فضای گلخانه ای باشد خواه فضای باز.

رنگ توری سایه بان

از توری های سایبان گلخانه با رنگ های مختلفی ازجمله سبز، مشکی، سفید استفاده می شود. انتخاب رنگ مناسب برای توری سایبان گلخانه امری نیست که بتوان با در نظر گرفتن سلیقه شخصی یا علاقه هر فرد آن را تهیه کرد.

در توری های با رنگ روشن تر، انعکاس و بازتاب نور و گرمای خورشید راحت تر اتفاق می افتد اما توری های تیره می توانند گرمای ساطع شده از خورشید را به خود جذب کنند. به طور معمول سایبان هایی که رنگ سیاه یا سبز دارند به مانند یک فیلتر عمل کرده و اجازه نمی دهند که نور بیشتری از خورشید به گیاهان موجود در گلخانه برسد.

معمول ترین رنگ شید استفاده شده سبز رنگ می باشد که برای بسیار از محصولات از جمله گوجه فرنگی وکاهو استفاده می شود. استفاده از رنگ سفید در توری سایبان گلخانه می تواند میزان تابش نور خورشید را کمتر کند اما در مقابل نوری که به گلخانه وارد می شود از کیفیت قابل قبولی برخوردار نمی باشد. به همین علت رشد گیاهان در گلخانه هایی که سایه بان سفید رنگ دارند سریع تر از گلخانه هایی که دارای شید مشکی یا سبز رنگ می باشند اتفاق می افتد. از این رو هم گفته می شود که پارچه سفید رنگ برای گیاهان گلدار گزینه بهتری می باشد و باعث تولید محصول بیشتر و باکیفیت تری می شود.

نکاتی در مورد نصب توری سایبان گلخانه ای

توری سایبان گلخانه به چارچوب گلخانه متصل می شود و از طرفین آویزان نیست. به یاد داشته باشید، لازم نیست که کناره های گلخانه را به طور کامل بپوشانید و به همین دلیل دو سوم را از طرفین اندازه می گیرند تا نور خورشید همچنان وارد گلخانه شود.

مراحل تمیز کردن توری شید گلخانه ای

تمیزکاری توری سایبان شامل مراحل زیر می باشد:

• • شید گلخانه یا سایبان گلخانه را از گلخانه برداشته و روی سطح صاف و تمیز قرار دهید.
  • محلول تمیز کننده ای مناسب را با یک دستمال پاک کن یا برس نرم بلند روی پارچه بکشید. (برای شستن پارچه از غلظت ضعیف مواد شوینده خنثی با pH غیر اسیدی با آب گرم استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که شوینده ای که استفاده می کنید دارای مواد شیمیایی اسیدی یا حلال نباشد که مقاومت پارچه را در برابر اشعه UV ضعیف کند.)
  • آن را به خوبی با جریان قوی آب شیرین بشویید.
  • بگذارید توری خشک شود.
  • توری را دوباره روی گلخانه نصب کنید.

سایبان داخلی گلخانه

­سایبان داخلی گلخانه شامل پرده انرژی سیوینگ است که بهترین مکمل سیستم های خنک کننده گلخانه می باشد. استفاده از انرژی سیوینگ نه تنها هزینه ها و انرژی لازم برای خنک کردن گلخانه را حتی تا 50 درصد کاهش می دهد بلکه هزینه های خرید سیستم های حرارتی و میزان سوخت مصرفی را نیز به همان میزان کاهش می دهد. همچنین موجب صرفه جویی در مصرف آب می گردد.

این پرده های حرارتی می توانند در رابطه با امکان عبور هوا از بین نوارهای آلومینیومی باز یا بسته باشند.

پرده های آلومینیومی باز:

به لحاظ امکان عبور هوا از لابه لای نوارها و تخلیه رطوبت و مشخصات حرارتی که در طول شب اشعه های IR را به داخل گلخانه منعکس می کنند، برتری دارند.

پرده های آلومینیومی بسته:

از پرت حرارتی از طریق مجاورت گرما در هوا و همچنین کاهش حجم هوای مورد گرمایش گلخانه جلوگیری کرده و موجب ذخیره انرژی در سیستم گرمایشی می شوند.

سیستم ­سایبان داخلی با انعکاس اشعه های گرمازای خورشید موجب نرسیدن آنها به گیاه و فضای گلخانه و در  نتیجه کاهش دما می شود.

مواد اولیه این نوع شید شامل نخ (Polyethylene terephthalate) محکم با حداقل چروک برداری به علاوه نوار آلومینیوم می باشد. هم چنین پرده انرژی سیوینگ دارای مواد افزودنی ضد یووی جهت مقابله با اشعه های مضر ماورابنفش نورخورشید نیز می باشد.

مزایای پرده انرژی سیوینگ

• • تنظیم بهتر جابجایی هوا
  • توزیع مناسب نورخورشید و درنتیجه رشد یکنواخت گیاهان
  • کنترل نور گلخانه
  • کاهش تعرق گیاهان و قطرات تقطیر شده و درنتیجه کاهش ایجاد بیماری ها
  • کاهش رطوبت از طریق جذب و تبخیر آن در قسمت فوقانی پرده
  • کاهش هزینه و انرژی لازم برای خنک کردن گلخانه
  • کاهش هزینه های لازم برای گرم کردن گلخانه

نکات کابردی توری سایبان گلخانه

• • این پرده ها باید زمانی پهن شوند که انرژی خورشیدی بیش از حد باشد.
  • پرده هایی که برای سایه اندازی استفاده می شوند باید از نوع باز باشند تا امکان چرخش هوا تا اندازه ای وجود داشته باشد که در غیر اینصورت عدم چرخش هوا به خودی خود موجب افزایش دما می شود.
  • نوارهای آلومینیومی پرده باید مسطح باشند تا تمام اشعات خورشید را دریافت کرده و سپس منعکس کنند.

این سیستم با دو روش زیر اجرا می گردد:

• سیستم کابلی- ناودان به ناودان Gutter-to-gutter curtain

در سیستم کابلی یا سیستم بکسلی، پرده انرژی سیوینگ در فاصله بین ناودان به ناودان باز و بسته می شود.

• سیستم رک و پینیون- خرپا به خرپا Truss-to-truss curtain

در این سیستم پرده انرژی سیوینگ بین بین دو تا سه کمان گلخانه به عرض 3-5 متر و عمود به دهانه گلخانه باز و بسته می شود. این سیستم معمولا در مرکز گلخانه و در ارتفاع ناودان نصب می شود.

مزایای و معایب این سیستم ها

• • در سیستم کابلی در فصل تابستان فضای بالای پرده شید بسیار گرم شده که موجب کاهش اثر سیستم خنک کننده فن و پد می گردد. این گرمای ایجاد شده را می توان با نصب دو فن اگزاست در دو انتهای دهانه گلخانه کاهش داد که موجب افزایش هزینه ها می شود.
  • تنظیم نور با سیستم خرپا به خرپا دقیق تر و راحت تر خواهد بود و در نتیجه عملکرد بهتری در تولید محصول خواهیم داشت.
  • سایه اندازی سیستم کابلی در حالت بسته تقریبا دو برابر سیستم رک و پینیون است.

بهره برداری از سیستم های محرک مکانیکی

سیستم های پرده را می توان با سطوح نور، زمان، دما یا ترکیبی کنترل کرد. پرده را می توان به صورت مرحله ای باز یا بسته کرد. پرده ها را می توان توسط یک کنترل کننده مرکزی، کنترل کننده به تنهایی یا به صورت دستی کنترل کرد. کنترلر را می توان به صورت دستی با سوئیچ های ضامن لغو کرد. استفاده از سطوح نور برای کنترل پرده ها مطلوب ترین است زیرا نیازی به تغییر با تغییر فصل ندارد.