کود کشاورزی
سم و آفت کش کشاورزی
ادوات کشاورزی
بذر کشاورزی
در این مقاله به بررسی انواع آفت کش های کشاورزی کشنده می پردازیم. برای اینکه آفتکش ها (pesticide substance used to destroy pests) در برابر آفات هدف مؤثر باشند، باید از نظر بیولوژیکی فعال یا سمی باشند. ازآنجایی که آفت کش ها سمی هستند، به طور بالقوه برای انسان، حیوانات، سایر موجودات و محیط زیست نیز خطرناک هستند.
بنابراین، افرادی که از آفت کش ها استفاده می کنند یا به طور مرتب با آنها در تماس هستند باید سمیت نسبی، اثرات بالقوه برسلامتی و اقدامات پیشگیرانه را به منظورکاهش اثرات سوء ناشی از مصرف آفت کش ها، در نظر داشته باشند.
سمیت آفت کش ها و خطرات ناشی از آن ها
خطر استفاده از آفت کش ها، بیانگر احتمال آسیب یا درجه خطری است که درصورت استفاده از یک آفتکش تحت مجموعه ای از شرایط خاص ایجاد می شود. خطر استفاده از آفت کش ها به سمیت آفت کش ها و میزان قرار گرفتن در معرض آفتکش بستگی دارد و اغلب با معادله زیر نشان داده می شود:
خطر = سمیت x قرار گرفتن در معرض
سمیت یک آفت کش، بیانگر توانایی آن سم در ایجاد آسیب یا بیماری است. سمیت یک آفت کش خاص با قرار دادن افراد بایوتست در دوزهای مختلف ماده فعال (a.i.) و هر یک از محصولات فرموله شده از آن ماده فعال تعیین می شود. ماده موثره جزء شیمیایی موجود در محصول آفتکش است که آفت را کنترل می کند. با درک تفاوت در سطوح سمیت آفت کش ها، کاربر می تواند با انتخاب آفت کشی با کمترین سمیت که آفت را کنترل می کند، خطر بالقوه را به حداقل برساند.
کشاورزان به عنوان استفاده کنندگان آفتکش ها، ممکن است به آفت کش هایی با سمیت کمتر دسترسی نداشته باشند یا اطلاعی درمورد میزان سمیت آفت کش های فرموله شده نداشته باشند. با این حال، استفاده کنندگان از آفتکش ها می توانند باپیروی از دستورالعمل های لیبل، استفاده از لباس ها و تجهیزات محافظ شخصی (PPE) و مدیریت صحیح آفتکش، اثرات سوء مصرف را به حداقل برسانند یا تقریباً از بین ببرند و در نتیجه خطر استفاده از آفتکش ها را کاهش دهند.
به عنوان مثال، بیش از 95 درصد از آسیب های ناشی از قرار گرفتن در معرض آفتکش ها، به علت تماس پوست با آفتکش و عمدتاً در دست ها و ساعدها ناشی می شود. با پوشیدن یک جفت دستکش بدون آستر و مقاوم در برابر مواد شیمیایی، این نوع قرار گرفتن آسیب تقریباً از بین می رود.
سمیت حاد کشاورزی و اثرات آن
سمیت حاد یک آفت کش به توانایی یک ماده شیمیایی درآسیب رساندن به شخص یا حیوان، بعداز یکبار قرار گرفتن و به صورت کوتاه مدت درمعرض آن اشاره دارد. اثرات مضری که براثر یکبار قرار گرفتن در معرض آفت کش ها و از طریق هر مسیر ورود سم به بدن رخ می دهند، “اثرات حاد” نامیده می شوند.
چهار راه مسمومیت و ورود سم به بدن وجود دارد:
تماسی (پوست)، استنشاقی(ریه‌ها)، دهانی و چشمی است. سمیت حاد با بررسی میزان سمیت پوستی، سمیت استنشاقی و سمیت دهانی درحیوانات مورد آزمایش تعیین می شود. علاوه بر این، سوزش چشم و پوست نیز بررسی می شود.
سمیت حاد به عنوان دوز یا غلظت مورد نیاز از یک ماده سمی ( a.i.) برای کشتن 50 درصد افراد بایوتست اندازه گیری می شود. این اندازه گیری معمولاً به صورت LD50 (دوز کشنده 50 درصد افراد بایوتست) یا LC50 (غلظت کشنده 50 درصد افراد بیوتست)بیان می شود.
علاوه براین، مقادیر LD50 و LC50 بر اساس یک واحد بیان می شوند. دوز مصرفی برحسب میلی گرم آفتکش به ازای هرکیلوگرم وزن بدن حیوان مورد آزمایش (mg/kg) یا بر حسب قسمت در میلیون (ppm) ثبت می شود. مقادیر LD50 و LC50 برای مقایسه سمیت آفت کش های مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. هرچه LD50 یا LC50 یک آفتکش کمتر باشد، سمیت آن برای انسان و حیوانات بیشتر است.
نکته:
آفت کش هایی با LD50 بالا در صورتی که طبق دستورالعمل های روی برچسب محصول استفاده شوند کمترین سمیت را برای انسان دارند.
سمیت مزمن و اثرات آن
سمیت مزمن یک آفت کش با قرار دادن افراد بایوتست به صورت طولانی مدت در معرض ماده فعال تعیین می شود. هرگونه اثرات مضری که به علت قرارگرفتن طولانی مدت در معرض دوز های کم از ماده فعال رخ می دهند، “اثرات مزمن” نامیده می شوند.
اثرات مزمنی که با قرار گرفتن در معرض آفتکش ها ایجاد می شوند شامل نقایص مادرزادی، مرگ جنین، تولید تومورهای خوش خیم یا بدخیم، تغییرات ژنتیکی، اختلالات خونی، اختلالات عصبی، اختلالات غدد درون ریز و اختلال درتولید مثل است. تعیین سمیت مزمن یک آفت کش از طریق تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی دشوارتر از سمیت حاد است.
علائم مسمومیت با آفت کش ها می تواند از حساسیت خفیف پوستی تا کما یا حتی مرگ متغیر باشد. انواع مختلف مواد شیمیایی علائم متفاوتی را ایجاد می کنند. حساسیت افراد نسبت به به سطوح مختلف این مواد شیمیایی نیز تفاوت است. برخی از افراد ممکن است به تماسی که ممکن است باعث بیماری شدید در دیگران شود، هیچ واکنشی نشان ندهند. به دلیل نگرانی‌های بالقوه سلامت، مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان آفتکش‌ها باید علائم و نشانه‌های مسمومیت با آفت کش ها را بشناسند.
اثرات یا علائم مسمومیت با آفت کش ها را می توان به طور کلی به صورت موضعی یا سیستمیک تعریف کرد. اثرات موضعی معمولاً در محل تماس با آفتکش ایجاد می‌شوند و میتواند به علت ازخواص تحریک‌کننده آفتکش یا واکنش آلرژیک شخص باشد. درماتیت یا التهاب پوست به عنوان شایع ترین اثر موضعی گزارش شده مرتبط با قرار گرفتن در معرض آفتکش پذیرفته شده است. علائم درماتیت از قرمز شدن پوست تا تاول متغیر است.
دربرخی از افراد هنگام قرار گرفتن در معرض اسپری آفت کش ها علائم تنفسی مانند سرفه، خس خس کردن و عطسه ایجاد می شود. برخی از افراد به بوی قوی و اثرات تحریک کننده حلال های نفتی، که به عنوان حلال در آفتکش ها استفاده می شوند، واکنش نشان می دهند. یکی از علائم این نوع حساسیت قرمز شدن و التهاب چشم‌ها، غشاهای مخاطی بینی و حتی لایه‌های حساس دهان و پشت گلو خام و خراشیده می‌شوند.
این علامت معمولاً در عرض چند دقیقه پس از خارج شدن فرد از قرار گرفتن در معرض محرک فروکش می کند. با این حال، واکنش به یک محصول آفت کش که باعث می شود فرد نه تنها عطسه و سرفه کند، بلکه علائم شدید تنفسی حاد را نیز ایجاد کند، به احتمال زیاد یک واکنش حساسیت مفرط یا آلرژیک واقعی است. علائم یک واکنش آلرژیک واقعی از قرمزی و خارش چشم و پوست تا ناراحتی تنفسی که اغلب شبیه یک بیماری آسمی است، متغیر است.
اثرات سیستمیک با اثرات موضعی کاملاً متفاوت است. آنها اغلب دور از نقطه تماس اصلی در نتیجه جذب آفت کش در بدن و توزیع آن در بدن ایجاد می شوند. اثرات سیستمیک اغلب شامل تهوع، استفراغ، خستگی، سردرد و اختلالات روده است. در موارد مسمومیت پیشرفته، فرد ممکن است تغییراتی در ضربان قلب، مشکل در تنفس، تشنج و کما داشته باشد که میتواند منجر به مرگ شود.
اثرات مضر برخی از انواع آفت کش ها
-
قارچ کش ها:
سمیت حاد قارچ کش ها (fungicide pesticide used to kill fungi) برای انسان به طور کلی کم در نظر گرفته می شود، اما قارچ کش ها می توانند برای پوست و چشم ها تحریک کننده باشند. استنشاق غبار اسپری یا گرد و غبار حاصل از این آفت کش ها ممکن است باعث تحریک گلو، عطسه و سرفه شود.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض غلظت های پایین تر قارچ کش ها می تواند اثرات نامطلوبی برای سلامتی ایجاد کند. بیشترین موارد مسمومیت با قارچ کش های انسانی ناشی از مصرف دانه دانه بوده است.
جدول زیر علائم و نشانه های مواجهه حاد با قارچ کش های رایج را نشان می دهد:
| علائم مسمومیت | ماده فعال |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | آزوکسی استروبین |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | کاپتان |
| تحریک پوست، غشاهای مخاطی چشم، مجاری تنفسی. ایجاد حساسیت در اثر تماس پوستی | کلروتالونیل |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی، تهوع، استفراغ، درد روده | ترکیبات مس |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | مانکوزب |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی. موجب بیماری پوستی در افرادی که بطور طولانی مدت در معرض آفت کش قراردارند می شود. | مانب |
| عکس العمل های آلرژیک | پنتاکلرونیتروبنزن |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی، اسهال. موجب بیماری پوستی در افرادی که بطور طولانی مدت در معرض آفت کش قراردارند می شود. | گوگرد |
| تحریک کننده پوست، چشم، غشاهای مخاطی تنفسی | تیرام |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی استنشاق طولانی مدت باعث اختلالات عصبی و بینایی می شود. | دی‌تیوکاربامات |
-
علف کش ها:
به طور کلی علف کش ها سمیت حاد کمی برای انسان دارند زیرا فیزیولوژی گیاهان بسیار متفاوت از انسان است. با این حال، استثناهایی وجود دارد. بسیاری از آنها می توانند محرک پوست باشند زیرا اغلب اسید آمینه های قوی، استرها و فنل ها هستند.
استنشاق غبار ناشی از اسپری علف کش ها ممکن است باعث سرفه و احساس سوزش در مجرای بینی و قفسه سینه شود. استنشاق طولانی مدت گاهی باعث سرگیجه می شود. مسمومیت ناشی از علف کش ها معمولا باعث استفراغ، احساس سوزش در معده، اسهال و انقباض عضلانی می شود.
جدول زیر علائم و نشانه های مواجهه حاد با علف کش های رایج را نشان می دهد:
| علائم مسمومیت | ماده فعال |
| تحریک کننده پوست، غشاهای مخاطی. استفراغ، سردرد، اسهال، گیجی. رفتار عجیب و غریب یا پرخاشگرانه. ضعف عضلانی در افرادی که به طور طولانی مدت در معرض سم باشند. | 2،4-دی کلروفنوکسی استیک اسید |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | استوکلر |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی. درد شکم، اسهال، استفراغ | آترازین |
| ایجاد حساسیت پوستی و دردستگاه تنفسی. از دست دادن اشتها (بی اشتهایی)، استفراغ، ضعف عضلانی، کند شدن ضربان قلب، تنگی نفس. اثرات سیستم عصبی مرکزی | دیکامبا |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | گلایفوسیت |
| تحریک کننده پوست، غشاهای مخاطی. استفراغ، سردرد، اسهال، گیجی. رفتار عجیب و غریب یا پرخاشگرانه. ضعف عضلانی در افرادی که به طور طولانی مدت در معرض سم باشند. | مكوپروپ |
| تحریک کننده پوست و چشم | متولاکلر |
| ایجاد سوزش و التهاب در دهان، گلو، قفسه سینه، بالای شکم. اسهال سرگیجه، سردرد، تب، بی حالی. در اثر تماس با پوست دست موجب خشکی پوست، ترک خوردن و زخم می شود. | پاراکوات |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | پندی متالین |
| تحریک کننده پوست، چشم، مجاری تنفسی | پروپانیل |
-
حشره کش ها:
بیشترین مسمومیت با آفت کش ها را در زمان مصرف حشره کش ها میتوان مشاهده کرد. جدی ترین مسمومیت معمولاً در اثر مواجهه حاد با حشره کش های ارگانوفسفره و کاربامات ایجاد می شود. حشره کش های ارگانوفسفره شامل کلرپیریفوس، دیازینون، دی متوات، دی سولفوتون، مالاتیون، متیل پاراتیون و اتیل پاراتیون می باشند. ترکیبات کاربامات شامل کارباریل، کربوفوران، متومیل و اکسامیل است.
ارگانوفسفره ها و کاربامات ها آنزیم کولین استراز را مهار می کنند و باعث اختلال در سیستم عصبی می شوند. تمامی موجودات زنده می توانند با این مواد مسموم شوند. مسمومیت با حشره کش بسیار شایع است. شما می توانید جهت خرید انواع حشره کش های کلرپیریفوس، دی متوات، مالاتیون در داروخانه گیاه پزشکی تاماریکس اقدام کنید.
جدول زیر علائم مسمومیت با حشره کش های را نشان می دهد:
| علائم مسمومیت | ماده فعال |
| سردرد، ترشح بیش از حد بزاق ، پارگی مویرگ ها، انقباض عضلات، حالت تهوع، اسهال. کاهش تنفس، تشنج، از دست دادن هوشیاری. گشاد شدن مردمک چشم | آسفات (ارگانوفسفات) |
| کسالت، ضعف عضلانی، سرگیجه، تعریق. سردرد، ترشح بزاق، تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال. افسردگی، ادم ریوی در موارد جدی. | آلدیکارب (N-متیل کاربامات) |
| کسالت، ضعف عضلانی، سرگیجه، تعریق. سردرد، ترشح بزاق، تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال. افسردگی، ادم ریوی در موارد جدی. | کارباریل (N-متیل کاربامات) |
| سردرد، ترشح بیش از حد بزاق ، پارگی مویرگ ها، انقباض عضلات، حالت تهوع، اسهال. کاهش تنفس، تشنج، از دست دادن هوشیاری. گشاد شدن مردمک چشم | کلرپیریفوس (ارگانوفسفات) |
| خارش، سوزش، گزگز پوست. سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، عدم هماهنگی، لرزش، آشفتگی ذهنی. تشنج، افسردگی تنفسی، کما. | اندوسولفان (ارگانوکلر) |
| سردرد، ترشح بیش از حد بزاق ، پارگی مویرگ ها، انقباض عضلات، حالت تهوع، اسهال. کاهش تنفس، تشنج، از دست دادن هوشیاری. گشاد شدن مردمک چشم | مالاتیون (ارگانوفسفات) |
| سردرد، ترشح بیش از حد بزاق ، پارگی مویرگ ها، انقباض عضلات، حالت تهوع، اسهال. کاهش تنفس، تشنج، از دست دادن هوشیاری. گشاد شدن مردمک چشم | متیل پاراتیون (ارگانوفسفات) |
| تحریک کننده پوست و دستگاه تنفسی فوقانی. درماتیت تماسی و واکنش های آلرژیک – آسم. | پیرترین ها (منشا طبیعی) |
| احساس غیر طبیعی صورت، سرگیجه، ترشح بزاق، سردرد، خستگی، استفراغ، اسهال. تحریک پذیری نسبت به صداها یا لمس. تشنج، بی حسی. | پیرتروئیدها (پیرترین مصنوعی) |
مجله داروخانه گیاه پزشکی تاماریکس بروز ترین مجله علوم کشاورزی در ایران.
نظرات کاربران